RBI Rule 500 Note Update भारतीय रिझर्व्ह बँकेने ५०० रुपयांच्या नोटांसंदर्भात मोठा निर्णय घेतला आहे. १ सप्टेंबर २०२५ पासून हे नवे नियम लागू होतील. याचा उद्देश रोकड व्यवहार अधिक सुरक्षित करणे, पारदर्शकता वाढवणे आणि बनावट नोटांवर नियंत्रण ठेवणे असा आहे. जुन्या नोटा बँकेत किंवा अधिकृत केंद्रावर जमा करणे आवश्यक असेल. या प्रक्रियेमुळे नोटांचे योग्य व्यवस्थापन होईल आणि व्यवहारांमध्ये सुधारणा अपेक्षित आहे.
व्यवहारांवर मर्यादा लागू
नव्या नियमानुसार १ सप्टेंबरपासून ५०० रुपयांच्या नोटांद्वारे १०,००० रुपयांपेक्षा जास्त व्यवहार करता येणार नाही. बँकेत नोटा जमा करताना ओळखपत्र आणि आवश्यक कागदपत्रे दाखवावी लागतील. आरबीआयने स्पष्ट केले आहे की नियमित तपासणी होणार असून, ही प्रक्रिया बनावट नोटा ओळखण्यासाठी महत्त्वाची आहे. नागरिकांनी या नियमांचे पालन करणे बंधनकारक असेल.
नोटा जमा करण्याची प्रक्रिया
ज्यांच्याकडे मोठ्या प्रमाणात ५०० रुपयांच्या नोटा आहेत, त्यांनी त्या जवळच्या बँक शाखेत जमा कराव्यात. यासाठी आधार कार्ड किंवा इतर वैध ओळखपत्र आवश्यक आहे. नोटा जमा केल्यानंतर ग्राहकाला पावती दिली जाईल. ही प्रक्रिया ऑनलाइन पद्धतीनेही पूर्ण करता येईल. आरबीआयच्या वेबसाइटवर किंवा बँकिंग ॲपवर अर्ज करता येणार आहे. मात्र, नोटा जमा करण्याची अंतिम मुदत ३० सप्टेंबर २०२५ निश्चित करण्यात आली आहे.
जुन्या नोटांचा वापर मर्यादित
१ सप्टेंबरनंतर जुन्या ५०० रुपयांच्या नोटांचा वापर व्यवहारात मर्यादित केला जाईल. व्यापारी आणि दुकानदार जुन्या नोटा स्वीकारताना अधिक सावध राहतील. बँका नोटा जमा केल्यानंतर त्यांची तपासणी करतील आणि खराब किंवा बनावट नोटा स्वीकारल्या जाणार नाहीत. जुन्या नोटा बदलण्याची सुविधा देखील बँक शाखांमध्ये उपलब्ध असेल, मात्र यासाठी ओळखपत्र अनिवार्य असेल.
बनावट नोटांवर कारवाई
बनावट चलनावर आळा घालण्यासाठी आरबीआयने कठोर भूमिका घेतली आहे. १ सप्टेंबरपासून ५०० रुपयांच्या नोटांची तपासणी अधिक कडक केली जाईल. जर कोणी बनावट नोटा वापरताना आढळला, तर त्याच्यावर कायदेशीर कारवाई होईल. यामध्ये दंड आणि तुरुंगवासाची तरतूद आहे. नागरिकांना सूचित करण्यात आले आहे की त्यांनी नोटांची नीट तपासणी करावी आणि शंका आल्यास त्वरित बँक किंवा पोलिसांना माहिती द्यावी.
डिजिटल व्यवहारांना प्रोत्साहन
या नियमांचा उद्देश फक्त बनावट नोटांवर नियंत्रण ठेवणे नाही, तर डिजिटल पेमेंटला प्रोत्साहन देणे हा देखील आहे. रोकड व्यवहारांवर मर्यादा आल्यामुळे युपीआय, नेट बँकिंग आणि मोबाईल वॉलेट्सचा वापर आणखी वाढेल. डिजिटल व्यवहार सुरक्षित, जलद आणि ट्रॅक करण्यायोग्य असल्यामुळे सरकारचा प्रयत्न रोकडवरील अवलंबित्व कमी करण्याचा आहे. यामुळे काळा पैसा आणि भ्रष्टाचारावरही नियंत्रण येईल.
नागरिकांसाठी सूचना
आरबीआयने सर्व नागरिकांना विनंती केली आहे की जुन्या ५०० रुपयांच्या नोटा वेळेत बँकेत जमा कराव्यात. अफवांवर विश्वास न ठेवता केवळ अधिकृत माहितीवरच भरोसा करावा. नोटा सुरक्षित ठेवा, डिजिटल पेमेंटचा वापर वाढवा आणि बँक खात्याशी संबंधित सर्व तपशील अद्ययावत ठेवा. नियमांचे पालन केल्यास कोणत्याही प्रकारच्या अडचणींना सामोरे जावे लागणार नाही.
Disclaimer
या लेखातील माहिती भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या अधिकृत घोषणांवर आणि विश्वसनीय स्रोतांवर आधारित आहे. नियम व अटी वेळोवेळी बदलू शकतात. कोणत्याही व्यवहारापूर्वी किंवा कारवाईपूर्वी संबंधित बँक किंवा आरबीआयच्या अधिकृत वेबसाइटवरील माहिती तपासणे आवश्यक आहे.
